Nacionalni park Tara

Nacionalni park Tara je javno preduzeće sa sedištem u Bajinoj Bašti, osnovano 13. jula 1981. godine, upravlja područjem koji obuhvata najveći deo masiva planine Tare i površinu od 24.991,82 ha, na teritoriji opštine Bajina Bašta, u zapadnom delu Republike Srbije.

Planina Tara (sanskr. zvezda) ime je dobila po ilirskom gorštačkom plemenu Autorijata (lat. Autariatae), koji su u bronzano doba živeli na njenim obroncima. Kao refugijalni masiv stecište je tercijarnih i glacijalnih relikata, floristički izuzetno područje sa gotovo 1200 biljnih vrsta, od kojih 84 balkanska i šest istočnodinarskih endemita.

Nacionalni park Tara, kao javno preduzeće osnovano je odlukom Skupštine Republike Srbije, po Zakonu o nacionalnim parkovima. Park, osim područjem kojim upravlja, vodi računa i o državnim šumama van granica Parka koje su na teritoriji opštine Bajina Bašta. Preduzeće je pravni naslednik Preduzeća za zaštitu i razvoj NP Tara, odnosno Šumske uprave Bajina Bašta, osnovane 1895. godine.

Osnovne delatnosti su:

• zaštita i razvoj NP Tara,
• zaštita i namensko korišćenje prirodnih vrednosti područja,
• Gazdovanjem šumama, lovnom i ribolovnom faunom,
• zaštita prirodnih retkosti i kulturno-istorijskih vrednosti,
• prezentacija i popularizacija područja,
• razvoj obrazovnih aktivnosti,
• podsticanje održivog razvoja područja i tradicionalnih delatnosti.

Organizacionu strukturu čine sektor planiranja i zaštite, sektor korišćenja šuma, sektor opštih i pravnih poslova, ekonomsko-finansijski sektor i čuvarska služba kao posebna nadzorna služba. Organ upravljanja JP je Upravni odbor, koji imenuje Vlada Republike Srbije, kao i Nadzorni odbor i direktora.

Geografski opis i položaj

Nacionalni park Tara pokriva najveći deo masiva planine Tare, koja pripada delu starovlaških planina. Masiv Tare sačinjavaju sledeće predeone celine: Kaluđerske bare, Tara, Aluške planine, Crni vrh i Zvijezda. Površina joj je 183 km², a dužina 50 km i širina 22 km. Prosečna nadmorska visina je 1.200 m, a najviši vrh Kozji rid dostiže 1.591 m.

Granice

Granice Nacionalnog parka Tara sa jugozapadne, zapadne, severozapadne i severne granice podudaraju sa granicama planine Tara, istočna je povučena više prema planini, da bi se izbegla naselja, dok je južna granica uslovljena administrativnim (opštinskim) granicama tako da se cela površina Nacionalnog parka nalazi na teritoriji opštine Bajina Bašta.

Zoniranje

Namena površina područja Nacionalnog parka uslovljena je zoniranjem područja prema stepenima zaštite i to:

I zona zaštite

Obuhvata površinu od 3.323,92ha ili 13,35% od ukupne površine Nacionalnog parka:

• prirodni rezervati
• nepokretna kulturna dobra
• prirodni memeorijalni spomenici, spomenici prirode

II zona zaštite

Obuhvata površinu od 8.514,39 ha, ili 34,07% od ukupne površine Nacionalnog parka i u nju spadaju:

• zaštitne šume oko I zone zaštite
• park-šume
• ogledna polja, naučno-istraživačka polja
• semenske sastojine
• lovno-uzgojni rezervati
• lovno-naučni rezervati

III zona zaštite

Obuhvata 13.153,1 ha, ili 52,58% od ukupne površine Nacionalnog parka i to:

• društvene šume van I i II stepena zaštite i manji deo privatnih šuma
• poljoprivredne površine
• građevinsko područje turističkih centara: Kaluderske bare, Račanska Šljivovica, Sokolina, Mitrovac, Osluša, vikend zona Krnja Jela-Metaljka, Zaovine i Jasikovice zaselak sela Solotuša.

Šire područje oko granica Nacionalnog parka predstavlja njegovu zaštitnu zonu čija površina iznosi 37.584 ha.

Biljni svet Nacionalnog parka

Na prostoru šireg područja nacionalnog parka raste preko 1100 biljnih vrsta, što predstavlja gotovo trećinu ukupne flore Srbije. Do sada je istraživanjima zabeleženo:

• 96 vrsta lišajeva
• 171 vrsta mahovina
• 30 vrsta paprati
• 7 vrsta golosemenica
• 950 vrsta skrivenosemenica

Najinteresantniji endemoreliktni predstavnik nacionalnog parka Tara je Pančićeva omorika koja je na ovoj lokaciji sve od Tercijara, koju je inače pronašao i opisao Josif Pančić. Na Tari su prisutni jela, smrča, bor, ali i listopadi kao što su jasika, javor, breza, bukva. Taru je zahvatio veliki požar avgusta 2012. godine, vatrena stihija je trajala devetnaest dana.^[3] Izgorelo je 170 hektara šume.

U šumama Tare postoji više od 251 vrste gljiva, od kojih su 3 otrovne. Jedna od njih je Zelena pupavka –najopasnija gljiva Evrope.

Životinjski svet Nacionalnog  parka

Raznovrsna staništa na prostoru Tare predstavljaju dom za veliki broj vrsta životinja. Velika raznovrsnost životinjskog sveta uslovljena je istorijskim zbivanjima na ovoj planini, kao i nizom ekoloških faktora koji su pogodovali opstanku mnogih vrsta koje su danas ugrožene i retke, ne samo na našim prostorima, već u Evropi i svetu.

Od 53 vrste sisara koliko ih je zabeleženo na Tari, najatraktivniji su mrki medved, divokoze koje na Tari žive i na 290 mnv. Od 135 vrsta ptica 43 su selice, a posebno se ističu i najugroženije  vrste poput orlova, sokolova i drugih čistača prirode. Pod posebnom zaštitom su medved, divokoza i srna.

https://www.youtube.com/watch?v=aioM3YQYhMc

Kulturno istorijsko nasleđe

Na prostoru Nacionalnog parka Tara i okoline, nalaze se dva utvrđena nepokretna dobra (manastir Rača i lokalitet „Mramorje” u Perućcu), koja podležu specijalnom režimu zaštite. Pored ovih dobara, na istom prostoru su i nepokretna kulturna dobra koja se u službi zaštite vode kao evidentirana i koja bi trebalo da budu zaštićena kroz prostorni plan Nacionalnog parka Tara.

Naselja i ljudi

U granicama Nacionalnog parka Tara nalaze se naselja sa stalno naseljenim stanovništvom. To su selo Jagoštica, selo Rastište, zaselak Jasikovice (selo Solotuša) i zaselak Čokići (selo Rača). Sela na Tari su razbijena brdsko-planinska sela „starovlaškog tipa“ zasnovana na krčevinama između šumskih kompleksa. Prostiru se na teritoriji Parka od 410 m.n.v do 1.000 m.n.v.

Jagoštica i Rastište su sela koja su celokupnom površinom u granicama Nacionalnog parka.

Najinteresantniji endemoreliktni predstavnik nacionalnog parka Tara je Pančićeva omorika koja je na ovoj lokaciji sve od Tercijara, koju je inače pronašao i opisao Josif Pančić. Na Tari su prisutni jela, smrča, bor, ali i listopadi kao što su jasika, javor, breza, bukva. Na Tari je takođe registrovano 53 vrsta sisara i 153 vrsta ptica. Pod posebnom zaštitom su medved, divokoza i srna.

Taru je zahvatio veliki požar avgusta 2012. godine, vatrena stihija je trajala devetnaest dana.^[3] Izgorelo je 170 hektara šume.

Turizam

Glavna turisitička atrakcija Tare su Kaluđerske Bare na severu, blizu Bajine Bašte i Mitrovca na jugu.

Hoteli Beli Bor i Omorika, kao i drugi manji, nalaze se na Kaluđerskim Barama, dok se u Mitrovcu nalazi istoimeni rekreativni hotel za decu.

Do nacionalnog parka može se doći direktnim putem Bajina Bašta – Kaluđerske Bare, putem Perućac – Mitrovac i putem Kremna – Kaluđerske Bare. Drinska klisura, koja je sastavni deo parka, može se obići čamcem. Lokalne zanatske radionice prave razne rukotvorine od vune, mlečne proizvode, klekovaču, šljivovicu i med a posebno borov med.