Potpećka pećina

Potpećka Pećina

Spomenik prirode Potpećka pećina je vrelska pećina sa velikim ulaznim portalom karakterističnog izgleda, etažnim rasporedom kanala i kristalnom ornamentikom. Potpećka pećina je spomenik prirode koji se nalazi u mestu Potpeće, koje se nalazi 14 km jugoistočno od Užica, u severnom podnožju Drežničke gradine (932 m.n.v.). Ulaz u Potpećku pećinu spada u red monumentalnih dela prirode.

Džinovski portal u obliku potkovice, visok 50 m (od korita periodskog toka do svoda), a širok 12 m pri dnu, odnosno 22 m pri vrhu, najviši je pećinski ulaz u Srbiji. Izdubljen je na krečnjačkoj litici, čiji je vertikalni deo visok 72 m. Istražena i uređena dužina za posetioce je 555 m. Ulazno silazna staza ima preko 700 stepenika.

Potpećka pećina je izvorskog tipa: nju su izgradile vode ponornica koje poniru u Drežničkoj dolini i posle podzemnog  toka u dužini od 4-5 km (u pravoj liniji), izbijaju iz pećine ili vrela ispred pećine i grade Petnicu – pećinsku reku.

Geloški sastav

Po J. Cvijiću (1914.), Potpećka pećina izgrađena je u srednjetrijaskim krečnjacima, koji “leže na verfenskim škriljcima”. Trijaski krečnjak, u kome je izgrađena pećina, beličaste je boje, pukotinske pozornosti i fine mozaičke strukture. Od geoloških tvorevina ističu se naslage bigra koje su nastale iz voda pećinskih reka.

Detaljna geološka istraživanja i kartiranja ovog područja, izvršio je B. Marković (1957. i 1968.g.).

Speleološke karakteristike

U Potpećkoj pećini razlikuju se dva glavna sprata pećinskih kanala: stariji – Gornja pećina i mlađi – Donja pećina. Ulazni kanal je zajednički za oba horizonta, pošto je nastao razaranjem međuspratne konstrukcije i njihovim spajanjem. Bogatstvo pećinskog nakita spada u red veoma retkih u kraškim pećinama. U morfospeleološkom pogledu, u Potpećkoj pećini treba razlikovati 12 celina.

Hidrološke karakteristike

Prema morfološko – hidrografskoj evoluciji, u Potpećkoj pećini se razlikuju tri grupe kanala: fosilni (Gornja pećina), periodski aktivni tok (duži deo Donje pećine) i stalno aktivni (najnoviji podzemni tok).

Klimatske karakteristike

Srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 9.5 C.

Potpećka pećina i čovek

U njenoj unutrašnjosti, na njenom početku, nađeni su ostaci ljudi iz neolita (keramika, kremensko oruđe i obrađeni jelenski rogovi). Otkriveno je obilje keramike, obrađeni jelenski rogovi i kameno oruže. Njeni stanovnici su u svakom slučaju znali da koriste njene povoljne prirodne karakteristike.

Pećinu su istraživali Jovan Žujović (1893.), Jovan Cvijić (1914.) i Radenko Lazarević (1957, 1972—1978.), da bi njeno uređenje za turističke posete otpočelo u maju 1980. godine. Za javnost je otvorena 19.09. 1984. godine i njen uređeni deo obuhvata dužinu od 555 m i površinu od 3.562m², dok se njena ukupna dužina procenjuje na 8 do 10 km.

Vrednovanje

Zbog prisustva i izraženosti osnovnih prirodnih obeležja, estetskih vrednosti i ukupnog značaja, Potpećka pećina ima svojstvo prirodnog dobra.

Pećina je zaštićena zbog sledećih odlika:

• karakteristično oblikovanog i najvećeg ulaznog otvora
• pojave raznovrsnih oblika kalcitne ornamentike
• specifičnih hidroloških obeležja
• načina nastanka i morfo-hidrološke evolucije
• geo-morfo-hidrološke serije koju čine kraška drežnička depresija

Ovo prirodno dobro ima i kulturno-istorijski značaj zbog pretpostavljenog prisustva čoveka i njegove vezanosti za ovaj objekat i neposrednu okolinu. 

Režim zaštite

Pežim zaštite podrazumeva:

• zabranu ulaska u pećinu van ustanovljenog reda i bez pratnje i zabranu radova i aktivnosti koje mogu nepovoljno uticati na geomorfološka, hidrografska i mikroklimatska obeležja pećine, arheološko-paleontološke i biološke vrednosti;
• zabranu izgradnje stambenih, vikend objekata za potrebe masovne stočarske i industrijske proizvodnje, izuzev stambenih i pratećih ekonomskih objekata u okviru dosadašnjih građevinskih parcela postojećih postojećih poljoprivrednih domaćinstava;
• zabranu zemljanih, šumarskih, građevinskih, vodoprivrednih i drugih radova koji mogu izazvati oštećenja pećine i njenog ulaza i nepovoljne promene ambijentalnih vrednosti.