Resavska pećina

Resavska pećina je zaštićeni spomenik prirode i svrstava se u zaštićeno područje prve kategorije (prirodna dobra nacionalnog značaja). Resavska (Divljakovačka) pećina je pećina u  Istočnoj  Srbiji na 20 km od Despotovca, u krečnjačkom brdu Babina Glava, na obodu kraškog polja Divljakovac, kod sela Jelovac. Spada među najveće i najlepše pećine u Srbiji.

Resavska pećina je jedna od najznačajnijih turističkih pećina u Srbiji. Nalazi se u istočnoj Srbiji, Gornjoj Resavi, Divljačkovog polja, ispod venca Babine glave a pripada teritoriji opštine Despotovac, atar sela Jelovac. Od prestonice Beograda, udaljena je 152 km, od Despotovca 20 a od sela Jelovca oko 5 km. Njena nadmorska visina je 483 m.

Površina JP „Resavska pećina“ namenjena za zaštitu je 10,87 ha i obuhvata neposrednu okolinu pećine, na padini koja se spušta od 120 metara izna ulaza do dna Divljakovačke uvale. Obuhvata 14 i po katastarskih parcela.

Opis prirodnog dobra

Resavska pećina je višespratni speleloški objekat ukupne dužine ispitanih kanala od oko 400 metara i visinske razlike između ulaza i najnižeg dela pećine (Bobanova dvorana) oko 30 m. Dužina Resaske pećine iznosi 2.800 m, a nastala je erozivnim radom nekadašnjeg vodenog toka koji je bio razvijen u Divljačkovoj uvali pri višem stanju njegovog dna koji je ponirao na mestu današljeg pećinskog ulaza. Ona nema stalan niti povremeni vodeni tok a aktivnost prokapnih voda zavisi od padavina na površini terena.

Svi delovi pećine, osim Ulazne dvorane, bogati su kristalnom kalcitnom ornametikom. Zastupljene su skoro sve vrste pećinskih ukrasa kitnjastih formi od masivnih stubova stalagmita i stalaktita do malih kadica sa perlama na pećinskom dnu. Pojedine grupe stalagnita ili kolonade dobile si posebno ime poput „Košnice“, „Deda i baba“, „Porodica Tarana“, i dr.

Nakon uređivanja kolonije slepih miševa su napustile ovo prebivalište. Detaljnim istraživanjem utvrđeno je da su u praistoriji u njoj boravili ljudi prvenstveno pronalaskom, oruđa, klinova i kamenih vrhova kopalja.

U njoj se i dalje vrše istraživanja koje obuhvaraju:

1. kontinuirano osmatranje mikroklimatskih činilaca u pećini (temperatura i vlažnost);
2. biološko istraživanje uz praćenje prisustva slepih miševa u zimskom periodu;
3. nastavak speoloških istraživanja najnižih horizonata pećinskih kanala (na dnu Divljačkovog polja);
4. florističku-vegetaciju i hidrološko istraživanje kriške uvale Divljakovac.

Zaštita

Resavska pećina je vrednovana kao prirodno dobro od izuzetnog značaja te je donet akt o stavljanju pod zaštitu od strane Vlade Republike Srbije na predlog Ministarstva zaštite životne sredine. Ovaj režim zaštite obuhvata:

• zabranu radova i aktivnosti u pećini i na zaštićenom prostoru koje mogu nepovoljno delovati na morfološka, hidrografska i mikroklimatska obeležja pećinskih kanala;
• zabranu izgradnje stambenih, vikend objekata i objekata za potrebe poljoprivredne i industrijske proizvodnje;
• zabranu šumarskih, poljoprivrednih, tehničkih i zemljanih radova koji mogu narušiti estetske vrednosti zaštićenog prostora.

Radovi koji nisu zabranjeni, kao i radovi van zaštićenog prostora za koje se sumnja da mogu imati loše posledice za zaštićen spomenik prirode, podleže proceduri obezbeđenja analize uticaja i pribavljanja saglasnosti i dozvola u skladu sa zakonom.

Istorija

Za pećinu su znali samo čobani koji su se sklanjali od nevremena sa stadima ovaca. Jedan od čobana je otkriva 1962. godine sa svilajnačkim planinarima. Njen izvorni naziv je bio Divljakovačka pećina po kraškom polju u kome se nalazi. Detaljno su je ispitali novosadski speleolozi, na čelu sa dr. Jovanom Petrovićem. Radovi na uređenju pećine su trajali 10 godina. Pećina je zvanično otvorena za posetioce 22. aprila 1972. godine. Predstavlja jednu od najstarije ispitanih pećina, stara je oko 80 miliona godina. Duga je 4,5 km a istraženi deo  je 2850 metara, a deo za turistički obilazak je dug 800 metara.

Odlike

Temperatura je konstantna i iznosi 7 °C, dok vlažnost vazduha varira od 80–100%. Starost nakita koji se nalazi u pećini procenjuje se na 45 miliona godina. Unutrašnjost pećine je bogata brojnim i raznovrsnim dvoranama, kanalima, galerijama, stubovima, stalaktitima, stalagmitima, draperijama i okamenjenim vodopadima. Zbog bogatstva i raznobojnosti nakita Resavsku pećinu zovu još i „Resavska lepotica“.

Nakit pećine počinje od samog ulaza koji se nalazi na 485 m nadmorske visine. Nastaje rastvaranjem kalcijum karbonata, a boja zavisi od minerala kroz koji prođe voda. Nakit se pojavljuje u tri boje, a to su crvena, žuta i bela. Najdominantnijia je crvena boja koja potiče od oksida gvožđa, bela potiče od kristalnog kalcijuma, a žuta od primesa gline.

Pećina se prostire na četiri nivoa, a za turističke posete su uređeni samo delovi prva dva. U gornjoj galeriji obilaze se četiri dvorane:

• Dvorana sraslih stubovaili kolonada, odmah na ulazu, nazvana tako zbog žućkastih stubova, od kalcita^, koji zauzimaju prostor od poda do tavanice, gde su stalaktiti srasli sa stalagmitima. Ovi zanimljivi vertikalni oblici stene, prema naučnim saznanjima, lomljeni su usled seizmičkih potresa, a zatim su se tokom vekova ponovo spajali.
• Dvorana košnica sa tri stalagmita u obliku stare košnice – pletare^[, koje su se nekada pravile od pruća i blata. U dvoranije je tavanica prekrivena stalaktitima koji se još uvek formiraju. Drugu i treću dvoranu spaja kanal crvenih breča, po čemu je Resavska pećina jedinstvena. Taj kanjonski kanal je najsuvlji deo pećine i tu nema pećinskog nakita. Po sredini kanala nalazi se ponor Slepi tunel, dužine 25 metara, koji je ispitan, ali nije uređen za razgledanje. Kanjonskim kanalom stiže se do treće dvorane
• Predvorja istorije, tako nazvane jer su u njoj pronađeni kamena sekira i vrhovi koplja, lobanja polarne lisicei ognjište praistorijskog čoveka. Kraćim tunelima, koji su naknadno probijen, dolazi se do Staze okamenjenih vodopada, i pećinskih orgulja, koje pri svakom dodiru stalaktita proizvode različit zvuk. U njoj su i dva kristalno bela kipa nazvani Baba i deda. Dužim veštačkim tunelom se stiže do sledeće dvorane
• Kristalna dvorana  je najbogatija pećinskim nakitom i kristalnim formama nazvanim: Obešeno jagnje, Zatvor ili Kavez, Stopalo slona, Poljubac kroz hiljadu godina, zanimljiv slučaj gde fali samo jedan kubni cemntimetar da bi se stalaktit i stalagmit spojili, zašta je potrebno hiljadu godina.

Na nižem nivou nalazi se donja galerija, čijim je razlaganjem i erozijom krečnjačkog materijala vremenom nastalo nekoliko posebnih dvorana, kao što je:

• Koncertna dvorana ili Dvorana kipova – najveća i najlepša, odnosno glavna dvorana, na najnižoj tački od 405 mnv i dubini od 80 m, u odnosu na ulaznu dvoranu. Dvorana ima nekoliko naziva „ Koncertna dvorna“ jer je prostorna i veoma akustična „Centralna dvorna“ jer se nalazi u centru pećine i „Dvorna kipova“ jer po broju i lepoti ukrasa nadmašuje sve dvorne u pećini. U centralnom delu se nalazi glavni noseći stub visine preko 30 m i prečnika oko 27 m. Naziv dvorane potiče od njene akustičnosti, a tu su i kipovi karakterističnih formi koji nose posebne nazive: majka sa detetom (zaštitni znak Resavske pećine), visok oko 12 metara napravljen od crvenog stalagmita, osim lica majke i deteta koji su od belog kristala, Afrodita, krivi toranj u Pizi, džamija. Ispod nje se nalazi treći nivo pećine, koji je još uvek zatvoren za posetioce i u njemu je još aktivna ponornica.  Iza stepeništa kojim se dolazi u dvoranu iz predhodne nalazi se „okamenjeni vodopad“, a iznad njega 3 stalagmita nalik na minerale, od kojih je največi „Krivi toranj  u Pizi“. Iza stuba nalazi se stalagmit nazvan  „Pećinska svinga“ ili „pećinski ovan“ i korito nakadašnjih pećinskih jezera.

• Bobanova dvorana –  nalazi se iza Koncertne dvorane i pregradnog zida Ćele-kule, čiji ukrasi imaju oblik ljudskih lobanja. Dobila je ime po devetogodišnjem dečaku, sinu dr. Petrovića, koji je prvi kročio u ovu dvoranu i silazio sa speleolozima, prilikom istraživanja pećine. U njoj se nalazi tri izdvojena stalagmita nazvana Porodica Tarana. Svakako najinteresantiji je „Suzanin stub“ od aragonita. On za svakih 1000  godina izraste 1 kubni centimetar. Interesantno je da on vodu koja mu je potrebna za gradnju ne dobija sa tavanice, več je upija na drugi način i sam se izgradjuje. Tu se nalazi i jedno pećinsko jezerce. Dvorana je duga 40 metara, široka 20 metara i visoka 30 metara. Iza ove dvorane nalazi se mala galerija nazvana Menza, sa vodopadom od belog kristala, koju su speleolozi koristili za obedovanje.

Šestu i sedmu dvoranu spaja mala galerija nazvana „ menza“. U njoj se nalazi najlepši „okamenjeni vodopad“ u celoj pećini, čiji je gornji deo crvenog kristala, a ostali deo od belog kristala.

• Koralni kanali – dvorana nosi naziv „Koralni kanal“. Ova dvorana i nakit u njoj nastali su strujanjem vazduha što je jedinstven slučaj u svetu. Naime, leti iz pećine struji hladan vazduh, dok ulazi topao. Zimi je obrnuto, topliji vazduh struji iz pećine, a ulazi hladan.Samim tim kapljice vode koje padaju sa tavanice, vezuju za sebe čestice gline u vazduhu i lepe se po zidovima dvorane.Tako nastaje nakit nalik na korale. U ovoj dvorani možemo još videti stub od belog krečnjaka nazvan „Ćureći batak“, a u njegovom podnožiju priroda je u belom krečnjaku urezala ćurana sa raširenim repom. U nastavku „ Koralne dvorane“ nalazi se stalagmit i stalaktit koji rastu jedan prema drugom koji su nazvani „Ljubavni sastanak“ i stalagmit i stalaktiti koji su se u jednom trenutku dodirnuli nazavni su „ljubavni poljubac“

• Blatna dvorana ili Kepina dvorana – po roniocu i speleologu Kepi Radakoviću, je siromašna nakitom, a na njenim zidovima se nalaze naslage gline.

Resavska pećina ima status zaštićenog spomenika prirode, uključujući i neposrednu okolinu površine 11 hektara.

https://www.youtube.com/watch?v=kX_sEs6hrrE

Turizam

Pećina je do sada detaljno istražena u dužini od 2830 m, a za posetioce je uređeno oko 800 m. Kroz pećinu posetioci se kreću spiralnom betonskom stazom, koja prolazi kroz različite dvorane na dva nivoa (gornja i donja galerija). Najniža tačka do koje dolaze posetioci nalazi se na 405 m nadmorske visine. Poseta pećini traje oko 40 minuta, a moguća je u periodu od 1. aprila do 31. oktobra (8-6.30 č.), a u periodu od 1. novembra do 31. marta (10-5 č.) posete se zakazuju.

Po otvaranju, pećina je imala i preko 200.000 posetilaca godišnje. Danas ovu pećinu obiđe između 40 i 50.000 ljudi na godišnjem nivou, zbog čega se smatra jednim od najposećenijih turističkih objekata u Srbiji.