Sirmium

Sirmijum, kao naselje potiče još iz prastarih keltskih vremena, a tragovi naseljavanja potiču još od pre 7.000 godina.

Današnja Sremska Mitrovica ispod svojih ulica i kuća krije tragove nekada raskošnog i moćnog rimskog grada Sirmijuma.  Njegova istorija se može pratiti od vremena Augustovog pohoda na Ilirik (35.-33. pre .n.e), pa sve do 582. godine kada grad pada pod avarsku vlast.  Rimljani su verovatno zauzeli Sirmijum u vreme Tiberijevih ratova u Panoniji (13.-9. pre n.e), a  za vreme  flavijevske dinastije Sirmijum je dobio status kolonije (Colonia Flavia). Veoma često je korišćen kao vojna baza za pohode protiv varvara koji su neumorno ugrožavali granicu ovog dela Carstva.

Od nastanka kolonije, pa sve do kraja IV veka, istorijski izvori pominju Sirmijum kao povremeno boravište mnogih rimskih careva. Iz istorijskih izvora  znamo da su u periodu od I do III veka u Sirmijumu duže ili kraće boravili Domicijan, Marko Aurelije, Septimije Sever, Maksimin Tračanin, Klaudije II Gotski, Prob, Dioklecijan i neslavni uzurpatori Ingenuus i Regalijan, kao i da je u gradu i njegovoj okolini rođeno 5 rimskih careva: Decije Trajan, Aurelijan, Prob, Maksimijan Herkulije i Gracijan. Grad doživljava najveći procvat krajem III i tokom IV veka, kada postaje jedna od prestonica Rimskog carstva i povremeno sedište rimskih imperatora Dioklecijana, Licinija,  Konstantina Velikog, Konstancije II,  Juliana, Valentinijana I, Gracijana i Teodosija.

U vreme flavijske dinastije Sirmijum je stekao najviši gradski rang, postao je Colonia Flavia Sirmiensium. Najsnažnija urbana ekspanzija počela je od kraja III veka i trajala je kroz čitav IV i delimično V vek. Poznati rimski pisac iz IV veka Amijan Marcelin naziva ga slavna i mnogoljudna majka gradova.
Sremska Mitrovica je bila jedan od najvećih jugoslovenskih arheoloških centara. Prilikom arheoloških istraživanja Sirmijuma pored Carske palate sa rimskim cirkusom, otkrivene su i druge monumentalne javne gradjevine kao što su tzv. ,,Licinijeve terme’’, žitnica (horreum), trgovačke i zanatske četvrti. Pronađene su luksuzne gradske vile, ali i višespratne stambene zgrade, zvane insulae, u kojima je živelo siromašnije stanovništvo. Grad je bio zaštićen moćnim bedemima, a snabdevao se vodom preko akvadukta sa izvora fruškogorskog potoka Vranjaša. Ulice su imale portike, kanalizaciju i bile su popločane kamenom. U gradu je tada radila kovnica novca, radionice za izradu raznih predmeta od plemenitih metala, stakla, keramike, a proizvodile su se i opeke.

Sirmijum je bio jedno od sedišta ranog hrišćanstva, ali i mesto stradanja hrišćanskih mučenika. O ovom svedoče ostaci hrišćanske bazilike u samom centru grada. Na Žitnom trgu, na ostacima zanatske četvrti iz rimskog doba, svake godine – tokom juna meseca održava se festival besedništva, u spomen na antičku slavu ovog grada.

Prva sistematska arheološka istraživanja Sirmijuma počela su 1957. godine, sa Carskom palatom (lokalitet 1a). Lokalitet je otkriven prilikom pripreme terena za izgradnju stambene zgrade. Radovi su najpre zaustavljeni privremeno, a zatim trajno kada su otkiveni masivni zidovi, ostaci grejnog sistema i podni mozaici. Otkriće rimskog cirkusa (hipodrom kod Grka) u neposrednoj blizini palate pružio je presudne argumente da se objekat identifikuje kao carska palata.

Građevinski kompleks palata-cirkus je jedan od najvažnijih arheoloških nalazišta u Sremskoj Mitrovici. Podignut je krajem III ili početkom IV veka u jugoistočnom, elitnom delu grada,  uz reku Savu. Bezbednost su mu je  pružao novoizgrađeni gradski  odbrambeni zid.

Carske palate u rimsko doba su imale službeni prostor za obavljanje carskih dužnosti (oficijelni deo), a takođe i privatne prostorije za stanovanje cara i njegove porodice (rezidencijalni deo). Cirkusi podignuti uz palate predstavljaju zvaničan arhitektonski sklop za ceremonijalno pokazivanje vladara svom narodu. U njima su se odvijale trke kolima (bigae, quadrigae) koje su bile najpopularniji sport u antičkom svetu. Rimski cirkusi su poznati širom carstva, a  Sirmijumski cirkus je jedini koji je do sada otkriven u našoj zemlji.
Na lokalitetu se danas može videti samo jedan deo imperijalnog kompleksa. Prezentovani zidovi i podovi u većem delu predstavljaju stambeni deo palate.

O luksuznoj unutrašnjoj dekoraciji svedoče fragmenti fresaka, mozaički podovi, arhitektonska dekoracija od raznovrsnog kamena koji je dopreman sa raznih strana sveta: iz Egipta, Male Azije, Grčke, Italije… Instalacije za zagrevanje toplim vazduhom otkrivene su ispod skoro svakog poda prostorija palate. O dužini nastanjivanja i čestoj upotrebi palate svedoče brojne prepravke, mozaički podovi u nekoliko nivoa i brojni arheološki nalaz

Prva sistematska arheološka istraživanja Sirmijuma počela su 1957. godine, sa Carskom palatom (lokalitet 1a). Lokalitet je otkriven prilikom pripreme terena za izgradnju stambene zgrade. Radovi su najpre zaustavljeni privremeno, a zatim trajno kada su otkiveni masivni zidovi, ostaci grejnog sistema i podni mozaici. Otkriće rimskog cirkusa (hipodrom kod Grka) u neposrednoj blizini palate pružio je presudne argumente da se objekat identifikuje kao carska palata.

https://www.youtube.com/watch?v=HHC2L4-akgY

Građevinski kompleks palata-cirkus je jedan od najvažnijih arheoloških nalazišta u Sremskoj Mitrovici. Podignut je krajem III ili početkom IV veka u jugoistočnom, elitnom delu grada,  uz reku Savu. Bezbednost mu je  pružao novoizgrađeni gradski  odbrambeni zid.
Carske palate u rimsko doba su imale službeni prostor za obavljanje carskih dužnosti (oficijelni deo), a takođe i privatne prostorije za stanovanje cara i njegove porodice (rezidencijalni deo).

Cirkusi podignuti uz palate predstavljaju zvaničan arhitektonski sklop za ceremonijalno pokazivanje vladara svom narodu. U njima su se odvijale trke kolima (bigae, quadrigae) koje su bile najpopularniji sport u antičkom svetu. Rimski cirkusi su poznati širom carstva, a  Sirmijumski cirkus je jedini koji je do sada otkriven u našoj zemlji.

Na lokalitetu se danas može videti samo jedan deo imperijalnog kompleksa. Prezentovani zidovi i podovi u većem delu predstavljaju stambeni deo palate. O luksuznoj unutrašnjoj dekoraciji svedoče fragmenti fresaka, mozaički podovi, arhitektonska dekoracija od raznovrsnog kamena koji je dopreman sa raznih strana sveta: iz Egipta, Male Azije, Grčke, Italije… Instalacije za zagrevanje toplim vazduhom otkrivene su ispod skoro svakog poda prostorija palate. O dužini nastanjivanja i čestoj upotrebi palate svedoče brojne prepravke, mozaički podovi u nekoliko nivoa i brojni arheološki nalazi.

MOZAICI

Prilikom dosadašnjih arheoloških istraživanja na Carskoj palati je pronađeno oko 350 m² očuvanih mozaičkih površina. Oni pripadaju različitim građevinskim fazama palate od kojih se najstarija datuje na kraj III, a najmlađa u sredinu IV veka. Najviše su zastupljeni geometrijski polihromni mozaici (poznati pod nazivom „geometrijski tepisi“), koji su karakteristični za period kasnog Rimskog carstva. Ovi mozaici su rađeni u zapadnom stilu i imaju paralele sa mozaicima iz Dioklecijanove palate u Splitu.

Mozaici su urađeni u tehnici opus tessellatum (sastavljeni su od manjih kamenih kockica – tesserae), a od motiva su zastupljeni geometrijski, floralni  kao i  razni prepleti. Očuvan je samo jedan mozaik sa figuralnom predstavom boga Merkura. 

Mozaici iz palacijalnog kompleksa su svakako najlepši primerci ove vrste koji su pronađeni u Sirmijumu, a njihov vrhunski kvalitet pokazuje visoke standarde izrade koji su karakteristični za carsku arhitekturu iz tetrarhijskog perioda na Balkanu.