Smederevska tvrđava

Smederevsku tvrđavu, kao upravno, vojno, privredno, kulturno i crkveno sedište srpske Despotovine, podigao je Despot Đurađ Branković, sestrić despota Stefana Lazarevića. Sagrađena je u periodu od  1428-1439 godine. Svojim položajem na ušću reke Jezave u Dunav zauzima površinu od približno 11 hektara, ima oblik nepravilnog trougla i sastoji se iz dva dela – Velikog grada i Malog grada.

Prvo je  podignut Mali grad gde je smeštena rezidencija Despota Đurđa, zgrada za porodicu, pratnju i stražu, kao i biblioteka i kovnica novca. Izgradnja Malog grada trajala je samo dve godine! Najreprezentativniji deo  Malog grada bila je Velika sala za prijeme – Sala magna audientia, ukrašena sa tri gotičke i jednom romaničkom biforom – prozorima isklesanim u kamenu, jedinstvenim primerom u izgradnji srednjovekovnih gradova u Srbiji.

Po završetku izgradnje Malog grada, izgrađen je i Veliki grad Smederevske tvrđave oko 1439.godine. Pri tom je dozidano još 19 kula sa bedemima, a sa kopnene strane prokopan je rov koji je spajao reke Dunav i Jezavu. Na taj način Tvrđava je okružena sa svih strana vodom i kao takva se svrstavala u vodeni tip utvrđenja. U Velikom gradu Smederevske tvrđave nalazili su se vojni logori i živelo je lokalno stanovništvo.

Smederevski grad definitivno pada u turske ruke 1459.godine, a time i srpska srednjevekovna država.

Smederevska tvrđava građena je tolikom brzinom da su njeni graditelji umirali od iznemoglosti, a narod je krivca za tragedije pronašao u despotici Jerini (Irina Kantakuzin) i nazvao je “prokleta”.

Smederevska tvrđava je jedna od najvećih srednjovekovnih ravničarskih tvrđava u Evropi i poslednje veliko delo srpske arhitekture iz ovog perioda. Istorija na ovim mestu još uvek živi – grobnica plemkinje sa srednjovekovnim nakitom iskopana je 2012. godine. 

O zidanju ove tvrđave postoje mnoge legende i predanja koja i danas možete čuti od meštana i lokalnih vodiča. Jedna od njih kaže da je despot Đurađ Branković usnio san u kome mu je rečeno da se novi grad mora nalaziti na reci i da je posle toga naredio podizanje tvrđave na ušću reke Jezave u veliki Dunav.

Tokom izgradnje grada kamen je donošen iz Viminacijuma, sa Kosmaja i iz tvrđave Ram na Dunavu.

Zbog velike brzine kojom je smederevska tvrđava građena, mnogi graditelji su umrli od iznemoglosti radeći na građevini. Za glavnog krivca, narod je proglasio despoticu Jerinu – ženu despota Đurđa kojoj je i do danas ostalo ime “prokleta”.

Tako je verovatno i nastala legenda o blagu koje je ona, pre nego što su osvajači prodrli u utvrđenje, zakopala negde na teritoriji tvrđave, da ga nikada ne nađu. I kako zaista nikada ništa slično nije pronađeno na ovim prostorima, ako žudite za avanturom i maštate o tome da postanete Indijana Džouns, u smederevska tvrđava pružiće vam priliku da probate da ostvarite svoj san.

Iskopavanja u tvrđavi i dalje traju, pa ako posetite ovo mesto zaista ćete imati utisak da se istorija dešava bukvalno pred vama!

Radovima na otkopavanju temelja još uvek veoma misteriozne crkvice u okviru tvrđave za koju se sa sigurnošću ne zna kada je prvi put podignuta, pronađen je grob za sada nepoznate plemkinje i nakit neprocenljive vrednosti u njemu. Vaze, predmete od keramike i srednjovekovno oružje, više se ni ne broji, a sve ovo se može pogledati u obližnjem smederevskom muzeju.

Čak iako niste ljubitelji istorije, smederevska tvrđava ima šta da vam ponudi. Ovde se preko leta održavaju mnogobrojne manifestacije i žurke koje mističnost i drevna otmenost tvrđave pretvaraju u nezaboravne događaje. Preko leta, najpoznatija je pozorišna manifestacija “Tvrđava teatar”. Za one koji Srbiju posećuju u septembru, tu je “Smederevska jesen” – najstariji praznik grožđa i vina u državi, kada tvrđava ponovo oživi i povrati stari sjaj.

Zbog stalne pretnje od Turaka, Mali grad je podignut za samo dve godine i bio je gotov 1430. godine. Crvenom opekom na kuli “Krstači” i danas stoje utisnute reči: “Hristu Bogu blagoverni despot Đurađ, gospodin Srbljem i pomorju zetskom. Naredbom njegovom sazida se ovaj grad u godini 6938 (1430)”.

Smederevska tvrđava ima trougaoni oblik i 25 visokih kula po kojima je i danas prepoznatljiva. Ona je dugo odolevala osvajačima. Kada je 1459. godine konačno pala pod tursku vlast, bio je to i kraj srednjovekovne srpske države.

Smederevska tvrđava je bila izuzetno očuvana sve do sredine XX veka. Tada se, tokom II svetskog rata, tu desila velika eksplozija municije koja je oštetila tvrđavu i uništila ogroman deo Smedereva. 1946. godine tvrđava je stavljena pod zaštitu države, a njena konzervacija i dalje traje.